ایران ازجمله کشورهایی است که اقوام مختلف در آن، آداب و رسوم زیبای خود را حفظ کرده‌اند. بی‌شک یکی از مهم‌ترین مراسمات برای هر قومی، ازدواج است. پس شاید یکی از مواردی که از تنوع بسیاری در بین اقوام ایرانی وجود دارد رسم عروسی و آداب مربوط به آن است.
کسب اطلاعات در مورد این آداب‌ورسوم برای افرادی که می‌خواهند با شخصی از این اقوام وصلت کنند، تقریباً از واجبات است. علاوه بر این، برخی از این آداب‌ورسوم در حال فراموشی هستند. پس مطالعه و تجدید آن‌ها نه‌تنها می تواند یک مراسم عروسی متفاوت برای شما بسازد، بلکه می‌تواند به تجدید حیات این آداب نیز کمک کند.
در این مطلب از سایت عروسی شادیما، آداب‌ورسوم ازدواج در برخی از اقوام ایرانی را موردبررسی قرار می‌دهیم:
رسم عروسی به سبک ترک‌های تبریز
ترک‌زبانان ازجمله اقوامی هستند که در نواحی مختلف ایران ساکن هستند. به همین دلیل بررسی تمامی رسومات ازدواج ترک های ایران در یک مطلب نمیگنجد و ما آداب‌ورسوم عروسی در بین ترک‌زبانان تبریز و آذربایجان شرقی بعنوان نمونه را برای شما بازگو میکنیم.
خواستگاری سنتی ترک ها
امروزه فرهنگ ترک‌های تبریز دست‌خوش تغییر بسیاری شده و اکثر خانواده‌ها، مراسم خواستگاری را مانند سبک مرسوم و مدرن امروزی اجرا می‌کنند. اما هنوز هم هستند خانواده‌هایی که به اعتقادات قدیمی خود پایبندند و رسومات مربوط به خواستگاری سنتی را زنده نگه‌داشته‌اند.
در خواستگاری سنتی برخلاف خواستگاری مدرن، مادر، خواهر، خاله یا عمه پسر وظیفه شناسایی دختر و خواستگاری اولیه را بر عهده‌دارند. پس‌ازاین مرحله، مراسم خواستگاری دیگری تنها با حضور داماد برگزار می‌شود و پس از تائید دختر توسط داماد، نوبت به حضور پدران عروس و داماد در مراسمی جداگانه می‌رسد.
از دیگر رسوم قدیمی و جالب تبریزی‌ها این است که خانواده عروس تا قبل از اینکه داماد را تائید کنند، از شیرینی در پذیرایی خواستگاری استفاده نمی‌کنند و در حقیقت شیرینی نشانه تائید داماد توسط عروس و خانواده عروسی است.
حتما بخوانید: خواستگاری: راهنمای صفر تا صد یک خواستگاری عالی
کبین کسمه
در کبین کسمه یا عقدکنان، بالای سر عروس و داماد پارچه سفید می‌گیرند و قند می‌سایند. البته این ازجمله رسوماتی است که جزئی از فرهنگ ما شده است و به‌وفور در تمام اقوام شاهد آن هستیم که نماد بارش شادکامی و خوشبختی بر سر عروس و داماد است.
تبریزی‌ها همچنین اعتقاددارند که بستگان عروس باید قیچی یا چاقویی را زیر سفره عقد قرار دهند یا ظرف جیوه‌ای را در دستان عروس بگذارند که نمادی از به لرزه درآوردن قلب داماد توسط عروس است.
شال سرخ به کمر
از دیگر رسم‌های جالب و تقریباً رایج در میان تبریزی‌ها بستن شال سرخ به کمر عروس در مراسم عقدکنان است. به این صورت که برادر داماد شال سرخی را سه بار از بالای سر یا زیر پاهای عروس رد می‌کند و سپس آن را به کمر عروس می‌بندد و برای آن‌ها آرزوی هفت پسر و یک دختر می‌کند. البته معمولاً لابه‌لای این شال سرخ، پولی را به‌عنوان هدیه جا ساز می‌کنند.
حنا قویما
حنابندان یا حنا قویما ازجمله رسوم رایج عروسی میان تبریزی‌هاست که یک‌شب پیش از جشن عروسی در خانه داماد برگزار شده و عروسی به‌صورت مجزا برپا می‌شود و در آن خانواده عروس هدایایی را در یک چمدان برای عروس می‌فرستند و عروس هم به نشانه عشق و محبت لباس قرمز می‌پوشد. همچنین، هزینه شام حنابندان نیز به عهده پدر عروس است.
جشن عروسی ترک ها
شب عروسی برای تبریزی‌ها پر از مفهوم و نشانه است؛ زیرا پس از جشن و پای‌کوبی باید عروس را از خانه پدری به خانه داماد رهسپار کنند. برای این بخش نیز تبریزی‌ها آدابی دارند که ازجمله آن‌ها می‌توان به بوسه پدر عروس به پیشانی دختر، رد کردن او از زیر قرآن و فرستادن او به خانه داماد اشاره کرد که صحنه ای پر از احساسات است.
در این میان مادر عروس نیز وظیفه دارد چند چراغ‌نفتی را تزیین و به خواهران یا زنان درجه‌یک فامیل دهد تا در هنگام بدرقه عروس و داماد به همراه داشته باشند. این کار نماد این است که عروس با ورود خود به خانه داماد، روشنی را با خود همراه می‌کند.
از دیگر رسوم رایج در بدرقه عروس به خانه داماد، می‌توان به مرغی اشاره کرد که خانواده داماد دست‌وپایش را ربان می‌زنند و به زوج تازه‌عروس و داماد می‌دهند. این کار نشانه سرزندگی و آغاز زادوولد است که مادر عروس برای او آرزو می‌کند.
رسم عروسی کردها
کردها از آن دست اقوامی هستند که از گذشته تاکنون آداب‌ورسوم زیادی را حفظ کرده‌اند. یکی از مهم‌ترین آدابی که برای کردها اهمیت دارد، آداب مربوط به ازدواج است. ازجمله مهم‌ترین آداب‌ورسوم ازدواج در میان کرد زبانان عبارت‌اند از:
رسم خوازمنی
خوازمنی در حقیقت اولین گام ازدواج است. یعنی همان خواستگاری. با این تفاوت که پسر کرد، پس از یافتن دختر موردعلاقه خود، مادرش را نزد خانواده عروس می‌فرستد. درصورتی‌که نظر مادر پسر نسبت به عروس آینده خود مثبت باشد، مراسم دیگری با حضور پدر، پسر و برخی از بزرگان و ریش‌سفیدان داماد برگزار می‌شود.
در این مراسم، خانواده پسر به منزل خانواده دختر می‌روند. اگر نظر پدر دختر مثبت باشد، نوبت به باقی رسومات تا رسیدن به عروسی می‌شود.
مراسم دزورائی
این مراسم در حقیقت همان نامزدی است. با این تفاوت که در آن هزینه‌هایی بر عهده داماد است. برای مثال، کردها رسم دارند که در مراسم دزورائی یا نامزدی، پسر باید یک دست لباس کامل و طلا برای دختر بخرد و به او تقدیم کند. همچنین پسر کرد موظف است برای همه اعیاد، لباس و هدیه برای نامزد خود بخرد و با عشق تقدیم او کند.
مراسم حنابندان
این مراسم تقریباً در میان اغلب اقوام ایرانی رایج است اما کردها در این حنابندان خود، یکی از پیرزن‌های فامیل داماد را مسئول می‌کنند که جهاز را به منزل عروس ببرد. به این زنان در اصطلاح کرد، پاخسو میگویند که البته اندازه یک دختر جوان، نیرو دارد.
از دیگر وظایف پاخسو در مراسم حنابندان، آرایش عروس است. البته اینکه یک پاخسو مهارت آرایشگری داشته باشد یا نه کاملاً به شانس عروس خانم بستگی دارد.
عروسی و رسومات کردها
ازجمله رسم‌های قدیمی در مورد عروسی کردها، جشن‌های 7 شبانه روزه است که امروزه برخی از خانواده‌ها به آن پایبندند اما اکثر خانواده‌ها، 2 تا 3 روز را به جشن و پای‌کوبی می‌پردازند. رقص کردی از دیگر رسوماتی است که در مراسم عروسی اجرا می‌شود. اصل این رقص به دسته‌جمعی برگزار شدنش است، اما غالباً 2به2 نیز آن را برگزار می‌کنند. کردها همچنین رسم ندارند که تنها با وعده شام از مهمانان خود پذیرایی کنند. در عوض آن‌ها دوست دارند که از ظهر و به‌صرف ناهار و شام، میزبان مهمانان خود باشند.
بسته به سلیقه و میزان پایبندی خانواده‌ها به آداب‌ورسوم خود، سوارکاری، تیراندازی و جشن سورناچی ها نیز ازجمله رسوماتی هستند که برای سرگرمی مهمانان در جشن عروسی برگزار می‌شوند.
رسم عروسی به سبک لرها
لرها نیز ازجمله قدیمی‌ترین و درعین‌حال پایبندترین اقوام به آداب‌ورسوم خود هستند. به همین ترتیب، رسوم مربوط به ازدواج زیادی نیز دارند که از دیرباز تاکنون آن را نسل به نسل منتقل کرده و تا حد امکان اجرا می‌کنند.
کیخایی
اولین قدمی که داماد لر باید برای رسیدن به عروس آینده خود بردارد، شرکت در مراسم کیخایی یا خواستگاری به همراه ریش‌سفیدان است. در حقیقت، ریش‌سفیدان با حضور خود باید اخلاق و شخصیت داماد را تائید کنند و به خانواده عروس نیز تضمین دهند تا داماد بتواند مورد قبول خانواده عروس واقع شود. پس‌ازآن، مهریه و شیربها با توافق طرفین تعیین می‌شود.
حنابندان
همان‌طور که گفته شد، امروزه حنابندان ازجمله رسومی است که تقریباً تمام ایرانیان فارغ از تعلق خود به قومی خاص، آن را برگزار می‌کنند. لرها نیز از این قاعده مستثنا نیستند. این مراسم یک‌شب پیش از عروسی و در خانه عروس برگزار می‌شود و در آن دست و پای عروس را به نشانه خوشبختی حنا می‌گذارند.
مراسم بدرقه عروس
پس از برگزاری مراسم عروسی و جشن و پای‌کوبی، نوبت به بدرقه عروس به خانه داماد می‌رسد. به همین ترتیب مادر عروس حلوایی را با روغن حیوانی تهیه می‌کند و هم‌زمان با مراسم خداحافظی از دخترش، آن را به خانواده داماد می‌دهد.
در این مراسم غالباً گروه‌های موسیقی محلی حاضر می‌شوند تا رقص دسته‌جمعی که باختن نام دارد، برگزار شود. این رقص بومی با ریتمی آرام شروع و در روستاها و عشایر با نواختن سرنا و دهل و در شهرها با ضرب تنبک یا کمانچه به اوج خود می‌رسد و معمولاً به‌صورت دوپا، سه پا یا شانه شکی برگزار می‌شود.
رسم عروسی عرب ها
عرب‌ها ازجمله اقوامی هستند که رسوم متنوعی از خواستگاری تا عروسی دارند و تا حدود زیادی نیز به آن‌ها پایبند هستند. گرچه ممکن است این آداب‌ورسوم برای هر طایفه متفاوت برگزار شود، اما کلیت این رسومات تقریباً یکسان است. در این بخش به معرفی مراسم عروسی عرب های خوزستان میپردازیم.
خواستگاری
مراسم خواستگاری یا المشایة، اولین قدمی است که پسر عرب باید برای دختر موردعلاقه خود بردارد. پیش‌ازاین مرحله، پسر باید مطمئن شود که هیچ شخصی از اقوام دختر مخالف و معترض به خواستگاری او نباشد. این کار باعث حفظ احترام بین دو طایفه یا دو خانواده می‌شود.
البته مادر داماد یا زنان فامیل نیز برای هم‌نشینی و تائید عروس آینده، به خانه او رفته و با او صحبت می‌کنند. درصورتی‌که دختر به دل مادر داماد بنشیند، از لفظ “مکانکم مفروشه” استفاده می‌شود که یعنی” جای شما فرش شده است”.
پیش از برگزاری مراسم اصلی، پسر برای دختر موردعلاقه خود انگشتر و عبایه (چادر عربی) و قواره یا لباس می‌برد. این کار در حقیقت به‌نوعی مانند نشان کردن عروس است تا شخص دیگری قصد نداشته باشد که به خواستگاری دختر برود. پس‌ازآن جلسه خواستگاری یا خطبه انجام می‌شود که در آن دختر پس از مشورت با برادران، به خانواده داماد جواب می‌دهد. اگر جواب مثبت باشد، در طی مراسم دیگری به نام صداق، طبق اصول مهریه تعیین می‌شود.
مراسم ازدواج عرب ها
در مراسم ازدواج، اعراب معمولاً جوان تیز و باهوشی را که به مسائل زناشویی مسلط است و به او وزیر میگویند، کنار دست داماد قرار می‌دهند تا درصورتی‌که اضطراب داماد و فراموشی برخی از اصول، آن‌ها را یادآوری کند تا مبادا به مهمانان بی‌احترامی شود.
پس از ورود داماد نیز مرسوم است که مادر، خواهر و زنان و خویشاوندان او از شوق و به رسم استقبال، کل بکشند. از دیگر رسوم به هنگام ورود عروس و داماد، قربانی کردن گوسفند است که به آن فدیه نیز میگویند. اعراب همچنین رقص معروفی به نام چوبیه دارند که آن را در شب عروسی برگزار می‌کنند.
مراسم پس از ازدواج
اعراب ازجمله اقوامی هستند که پس از اتمام مراسم عروسی، هدایای خود را تقدیم زوجین می‌کنند. در بخش‌های مختلف جنوبی این رسم متفاوت است. به همین دلیل اسم‌های گوناگونی نیز بر آن نهاده‌اند. برای مثال مردم ساکن در مرکز خوزستان مانند شوشتر، شوش و دزفول، کادوی عروس را هَربَ میگویند.
شما نیز از آداب ازدواجی که در اقوامتان رایج است، برای ما بنویسید.